T24 Dış Haberler
Dünyanın en kötü hava kirliliğine sahip 100 kentinden 99’unun Asya’da olduğu ortaya çıktı.
Dünya çapında hava kalitesini takip eden IQAir tarafından hazırlanan rapora göre, bu şehirlerin büyük çoğunluğu yani 83’ü Hindistan’da bulunuyor ve hepsi Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) hava kalitesi yönergelerini 10 kattan fazla aşmış durumdaydı.
Dünya genelinde analiz edilen 7 bin 800’den fazla şehrin sadece yüzde 9’unda hava kalitesi, Dünya Sağlık Örgütü standardını karşıladı.
IQAir Global CEO’su Frank Hammes, “Hayatımızın her alanında hava kirliliğinin bir etkisi olduğunu görüyoruz. Hava kirliliğinin en yoğun olduğu bazı ülkelerde bu durum insanların yaşamlarından üç ila altı yıl arasında bir süre çalıyor. Bunun öncesinde ise daha iyi bir hava kalitesi sağlandığı takdirde tamamen önlenebilir olan uzun yıllar süren acılara yol açacaktır” dedi.
Hindistan’ın kuzeyindeki Bihar eyaletinde yarım milyon nüfuslu bir şehir olan Begusarai, geçen yıl dünyanın en kirli şehri oldu. IQAir sıralamasında onu Hindistan’ın Guwahati, Assam; Delhi; ve Mullanpur, Punjab şehirleri takip etti.
Rapora göre, Hindistan genelinde 1,3 milyar insan veya nüfusun yüzde 96’sı DSÖ kılavuzlarının yedi kat üzerinde hava kalitesiyle yaşıyor.
Orta ve Güney Asya, geçen yıl havası en kirli dört ülkenin tamamına ev sahipliği yaparak küresel olarak en kötü performans gösteren bölgeler oldu: Bangladeş, Pakistan, Hindistan ve Tacikistan.
En kirli 30 şehirden 29’unun Hindistan, Pakistan veya Bangladeş’te yer aldığı Güney Asya özellikle endişe verici olarak kaydedildi. Raporda büyük nüfus merkezlerinden Lahor 5., Yeni Delhi 6. ve Dakka 24. sırada yer aldı.
Hammes, “enerji altyapısı ve tarımsal uygulamalar açısından büyük değişiklikler” olmadan bölgedeki kirlilik seviyelerinde önemli bir iyileşme olmayacağını söyledi. Hammes, “Dünyanın birçok yerinde endişe verici olan şey, dış ortam hava kirliliğine neden olan şeylerin bazen iç ortam hava kirliliğine de neden olmasıdır” diye ekledi.
Küresel bir problem
IQAir, geçen yıl ortalama hava kalitesini analiz ettiği 134 ülke, bölge ve bölgedeki 7.812 lokasyonun yüzde 92,5’inin DSÖ kılavuzlarını aştığını tespit etti.
Sadece 10 ülke ve bölge “sağlıklı” hava kalitesine sahipti: Finlandiya, Estonya, Porto Riko, Avustralya, Yeni Zelanda, Bermuda, Grenada, İzlanda, Mauritius ve Fransız Polinezyası.
Her yıl milyonlarca insan hava kirliliğine bağlı sağlık sorunları nedeniyle ölüyor. Kasım ayında BMJ’de yayımlanan bir çalışmaya göre, fosil yakıtlardan kaynaklanan hava kirliliği her yıl dünya çapında 5.1 milyon insanın ölümüne neden oluyor. Bu arada DSÖ, ortam ve evsel hava kirliliğinin birleşik etkileri nedeniyle yılda 6,7 milyon insanın öldüğünü söylüyor.
IQAir raporuna göre, fosil yakıtların yakılmasıyla ortaya çıkan insan kaynaklı iklim krizi, hava kirliliği seviyelerini etkilemede “çok önemli” bir rol oynuyor.
Hammes, “İklim krizine neyin neden olduğu ve hava kirliliğine neyin neden olduğu konusunda çok güçlü bir örtüşme var. Hava kirliliğini azaltmak için yapabileceğimiz her şey, uzun vadede iklim gazı emisyonlarımızı iyileştirmek için de muazzam derecede etkili olacaktır ve bunun tersi de geçerlidir” dedi.
Bölgesel sıralamalar
Kuzey Amerika, geçtiğimiz yıl Mayıs ayından Ekim ayına kadar Kanada’da devam eden orman yangınlarından kötü etkilendi. Rapora göre, Mayıs ayında Alberta’daki aylık ortalama hava kirliliği 2022 yılının aynı ayına göre dokuz kat daha fazlaydı.
Kanada da ilk kez bölgesel kirlilik sıralamasında ABD’yi geride bıraktı.
2023’te ABD’nin en kirli büyük şehri ikinci yıl üst üste Columbus, Ohio oldu. Ancak rapora göre Portland, Seattle ve Los Angeles gibi büyük şehirlerde yıllık ortalama kirlilik seviyelerinde önemli düşüşler yaşandı.
Çin’deki kirlilik düşüşü trendi durdu
Rapora göre Çin, beş yıldır devam eden kirlilik seviyelerindeki düşüş trendini tersine çevirdi. Çin şehirleri eskiden dünyanın en kötü hava kalitesine sahip şehirleri sıralamasında başı çekiyordu ancak son on yılda uygulanan bir dizi temiz hava politikası durumu daha iyi hale getirmişti.
Geçen yıl yapılan bir araştırma, kampanyanın ortalama bir Çin vatandaşının ömrünü 2,2 yıl uzattığını ortaya koymuştu. Ancak IQAir raporuna göre, yoğun duman geçen yıl Pekin’e geri döndü ve vatandaşlar yıllık ortalama kirlilik konsantrasyonunda yüzde 14’lük bir artış yaşadı. Çin’in havası en kirli şehri Hotan, IQAir sıralamasında 14’üncü sırada yer aldı.
Rapora göre, Güneydoğu Asya’da sadece Filipinler’de bir önceki yıla kıyasla yıllık kirlilik seviyelerinde düşüş görüldü.
Endonezya, 2022 yılına kıyasla yüzde 20’lik bir artışla bölgenin en kirli ülkesi oldu. Rapora göre Endonezya, Vietnam ve Tayland’da DSÖ yönergelerini 10 kattan fazla aşan şehirler vardı.
Afrika, Güney Amerika ve Orta Doğu’da izleme istasyonları yok
Raporda ayrıca endişe verici bir eşitsizliğe de dikkat çekildi: Afrika, Güney Amerika ve Orta Doğu’daki ülkelerde izleme istasyonlarının bulunmaması, bu bölgelerde hava kalitesi verilerinin yetersiz kalmasına neden oluyor.
Afrika, önceki yıllara kıyasla bu yılki rapora dahil edilen ülke sayısında bir iyileşme görse de, kıta büyük ölçüde en yetersiz temsil edilen kıta olmaya devam ediyor. IQAir’e göre, 54 Afrika ülkesinden sadece 24’ünün izleme istasyonlarından yeterli veri elde edilebildi.
Dünyanın en kirli beşinci ülkesi Burkina Faso ve 15. sıradaki Ruanda da dahil olmak üzere yedi Afrika ülkesi 2023 sıralamasına dahil edilen yeni yerler arasında yer aldı.
